Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving
“Het is onmiskenbaar dat mensen in onze huidige netwerk- en informatiesamenleving mondiger en zelfstandiger zijn dan vroeger. Gecombineerd met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit ertoe dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving.” Zo klonken de woorden van koning Willem Alexander tijdens de troonrede in 2013. Het jaar waarin de zorgstaat ten einde kwam en de participatiesamenleving van start ging.
​
Minder vertrouwen in de professionele zorg en meer voor elkaar zorgen was het idee. “De onderlinge betrokkenheid is in ons land van oudsher sterk. Om ervoor te zorgen dat dit zo blijft, moeten we onder ogen zien dat publieke regelingen en voorzieningen aangepast moeten worden.” Aldus de koning. Er zou minder geld naar de zorg toe gaan. Ook is het moeilijker geworden om in een verpleeghuis te komen. Dit heeft veel effect gehad op de mantelzorgers. Zij moeten nu langer blijven zorgen.
​
Inmiddels telt Nederland bijna 5 miljoen mantelzorgers. Eén op de tien voelt zich ernstig overbelast blijkt uit een rapport van het Sociaal en Cultureel Plan Bureau. En naar verwachting word die druk alleen maar groter. In de toekomst neemt het aantal ouderen, de zorgontvangers toe, terwijl het aantal zorggevers afneemt. Ook verandert de verhouding tussen ontvangers en gevers sterk. In 2015 was dit nog vijf gevers op één mantelzorgontvanger. De verwachting is dat dit in 2040 daalt tot één gever op drie ontvangers. Je zou kunnen stellen dat we allemaal vroeg of laat mantelzorger zullen zijn.
​
Een andere reden dat de druk voor mantelzorgers toeneemt, is omdat onze maatschappij veranderd. Margreet van der Voort is bestuurslid bij Mantelzorgelijk. Dit is een online platform gemaakt voor en door mantelzorgers, waar tips en informatie wordt verstrekt.
Zij vertelt dat de leefwereld van jong volwassen mantelzorgers totaal anders is dan die van mantelzorgers die 40/50 jaar zijn. “Vroeger waren de gezinnen groter. Zorgtaken konden dan verdeeld worden over de kinderen. Tegenwoordig zijn gezinnen kleiner, waardoor mantelzorgers veel meer op hun nek krijgen. Ook is de huidige generatie veel aan het werk. Ze moeten wel. Kijk maar eens hoe lastig het is om een hypotheek te krijgen bijvoorbeeld. De publieke opinie is nog steeds gericht op mantelzorgers zoals vroeger. Maar dat is tegenwoordig echt anders.”
1.
De bevolkingsomvang steeg van 16,9 miljoen naar 17,4 miljoen mensen.
2.
Het aantal 65-plussers steeg van 17,8 procent naar 19,5 procent dit zijn bijna 3,4 miljoen mensen.
3.
Ook kwamen er zo’n 90.000 80-plussers bij.
4.
Het aantal 20-64-jarigen steeg aanzienlijk minder. Namelijk 1,75 miljoen mensen.
Deze grafiek geeft het geven van mantelzorg naar intensiteit per leeftijdscategorie weer.
Bron: SCP
Demografische ontwikkelingen tussen 1 januari 2015 en 1 januari 2020.
Bron: SCP
Ik was me aan het klaarmaken in de badkamer voor een avondje uit. Mijn moeder zat lekker in bad toen ze het plotseling vroeg: “Zou jij me willen wassen als ik straks geopereerd ben?” De vraag verraste me. De operatie zou al snel zijn. Eigenlijk had ik daar nooit over nagedacht.
Mijn moeder kan niet meer beter worden. Wel zouden ze in het ziekenhuis haar pijn kunnen verminderen door tijdens een operatie een pacemaker in haar bil te plaatsen. Die pacemaker geeft trillingen af aan elektroden die in haar rug zijn geplaatst. Door die trillingen zou de pijn en vooral de uitstraling naar de benen toe moeten afnemen.
Ik wist wel dat ze daarna een aantal weken niet mocht douchen, maar ik was er vanuit gegaan dat we de thuiszorg zouden inhuren. Ik vond het een gek idee; mijn eigen moeder wassen. Ik vond het ook eng, na de operatie heeft ze een open wond. Wat nou als ze valt? Of als ik haar pijn doe? Of stel dat de pacemaker kortsluiting maakt? Ergens vond ik het ook ongemakkelijk, te intiem. Onze moeder-dochter verhouding was natuurlijk al verschoven, doordat ik veel taken over heb genomen. Maar wassen? Dat was voor mij echt een stap te ver. Gelukkig kan ik erg goed met mijn moeder praten. Ze snapte dat ik dit liever niet wilde doen.
Ik kon kiezen of ik mijn moeder wel of niet wilde wassen, maar die keuze heeft niet iedereen. In 2018 lanceerde het ministerie van Volksgezondheid het programma Langer Thuis. Margreet van der Voort van Mantelzorgelijk vertelt dat die veranderingen een verschuiving in de zorg teweeg hebben gebracht. “Tegenwoordig kom je bijna niet meer in een verzorgingstehuis. Mijn moeder is ver in de tachtig, heeft Alzheimer maar woont nog steeds thuis. Ze kan steeds minder, maar haar zorgvraag word wel complexer. Terwijl ze niet naar een verpleeghuis mag. Vroeger was de mantelzorger er voor bijvoorbeeld boodschappen. Nu zie je dat die zorgvrager steeds complexere zorg nodig heeft. Hierdoor moet de mantelzorger intensiever inspringen. Dat is nog een verandering met vroeger.
​
Die complexe zorg heb ik tot nu toe nog niet hoeven te verlenen. Dit was voor Annegreeth totaal anders. Zij heeft twee jaar lang haar moeder aangekleed en gedoucht, tot dat haar moeder overleed. Lees hier haar verhaal.